Bendžamin Frenklin (1706 – 1790)

Na današnji dan, 17. januara, 1706. godine, u Bostonu (Masačusets, SAD), rođen je Benžamin Frenklin (Benjamin Franklin), američki naučnik i političar, borac za ljudska prava, učesnik u Američkom ratu za nezavisnost, jedan od tvoraca „Deklaracije o nezavisnosti“ i američkog Ustava, pisac, štampar i pronalazač.

Bendžamin Frenklin bio je vrlo svestrana ličnost. Kao naučnik poznat je po otkriću gromobrana. Takođe je otkrio i opisao tok i karakteristike Golfske struje.

Još jedno otkriće po kome je izuzetno poznat je i tzv. Frenklinova peć. Iako su grejanje na vatru i kamini poznati još iz praistorije, Bendžamin Frenklin odigrao je izuzetno značajnu ulogu u razvoju kamina koji se danas koriste. Otkrio je da se veliki deo toplote kamina gubi kroz spoljašnje zidove i jednostavno je pomerio kamin na sredinu prostorije, napravivši samostalnu “kutiju” od livenog gvožđa u kojoj može da gori vatra. Izabran materijal, tj. gvodže, akumuliralo je, a zatim i zračilo toplotu čak i kad vatra prestane da gori.

Bendžamin Frenklin imao je i niz drugih značajnih otkrića. Otkrio je bifokalne naočare, prvi je uveo ulično osvetljenje i reorganizovao je američki poštanski sistem. Njegov najpoznatiji naučni rad, vezan je za elektricitet. Razvio je model električne struje kao fluida shvatajući da je ona u stvari kretanje naelektrisanih čestica.

Takođe, Bendžamin Frenklin bio je jedan od prvih naučnika (jedini uz Leonarda Ojlera) koji je podržao ideju Kristijana Hajgensa o talasnoj prirodi svetlosti. Ova teorija, o talasnoj prirodni svetlosti, prihvaćena je tek 1803. godine nakon eksperimenata koje je izvršio Tomas Jang, a kasnije je postala i jedan od temelja kvantne teorije.

Frenklin je osnovao i prvu javnu biblioteku u Americi, filozofsko društvo Pensilvanije i „Akademiju“ koja je prerasla u Univerzitet Pensilvanije.

Za ime Benžamina Frenklina vezuje se i čuveni eksperiment sa puštanjem zmaja. Ovim eksperimentom dokazao je da je grom jedna vrste “ogromne varnice”.

Pomenuti eksperiment, kao i uzbudljiv, aktivan i izuzetno kreativan život Bendžamina Frenklina bili su inspiracija za dvadesetominutni crtani film “Ben i ja” koji je premijerno prikazan 1953. godine u produkciji Volta Diznija. Crtani film snimljen je kao priča jednog sićušnog miša koji dolazi u kuću Bena Frenklina. Priča otkriva kako je taj miš prvi put sreo Frenklina i sprijateljio se s njim, a potom mu pomagao u izdavaštvu, izumima i političkoj karijeri. Među Amosovim zaslugama, predstavljeni su i pronalazak bifokalnih naočara, peći i novog koncepta za Benov magazin „Almanah siromaha Ričardaˮ (Poor Richard’s Almanack). Posle Frenklinovih eksperimenata sa elektricitetom, koji su Amosa zamalo koštali života (u crtanom filmu), njih dvojica se razdvajaju, ali se ponovo sreću u jeku Američke revolucije, kada Amos pomaže Tomasu Džefersonu da napiše Deklaraciju nezavisnosti.

Ovaj crtani film emitovan je u okviru serije “Mikijava radionica” na programu JRT-RTB. Ako se ne sećate možete da ga pogledate na YouTube

(Objavljeno 17. januara 2019)